ŚLĄSKA SZKOŁA IKONOGRAFICZNA
Śląska Szkoła Ikonograficzna (ŚSI, SSI, Silesian School of Iconography) jest publicznym stowarzyszeniem wiernych, powołanym przez biskupów metropolii katowickiej (archidiecezja katowicka, diecezja gliwicka, diecezja opolska), które – w imieniu Kościoła – sprawuje szeroko pojętą opiekę nad ikonografami. Do SSI należą osoby malujące ikony, teologowie ikony, twórcy sztuki sakralnej zarówno duchowni, jak i świeccy. Szkoła prowadzi regularne zajęcia, warsztaty wakacyjne, formację duchową i artystyczną, współpracuje z Wydziałem Teologicznym Uniwersytetu Opolskiego oraz z instytucjami samorządowymi miejscowości, w których znajdują się jej Wydziały. Istotą działalności Śląskiej Szkoły Ikonograficznej jest wprowadzenie w chrześcijańskie wtajemniczenie (mistagogia) za pomocą katechezy opartej na ikonografii chrześcijańskiej, formacja ikonografów oraz praktykowanie malarstwa ikonowego.
Historia
Pierwszy projekt statutu Śląskiej Szkoły Ikonograficznej o nazwie „Szkoła Ikonopisarska «Pantokrator»” powstał w kwietniu 2001 r. w Wellington w Nowej Zelandii. Założycielami Szkoły są ks. Dariusz Klejnowski-Różycki (uczeń ks. dra Egona Sendlera SJ – Paryż) i jego mama Janina Różycka-Klejnowska (ikonograf, konserwator zabytków, dziennikarka). Od lipca 2001 r. rozpoczęli działalność edukacyjno-formacyjną tworząc struktury, kształcąc kadrę i członków Szkoły. W roku 2012 Śląska Szkoła Ikonograficzna gromadziła ok. 300 członków, w roku 2015 wykształciła już ok. 700 osób na różnym poziomie, wprowadzając w arkana sztuki ikonopisarskiej. W 2016 r. Szkoła zrestrukturyzowała się, poszerzając swoje działanie tworząc federację jedenastu samodzielnych ośrodków, które przyjęły wspólny tzw. Statut z Hong Kongu, przekroczywszy wspólną liczbę tysiąca trzystu wykształconych osób.
Działalność
Śląska Szkoła Ikonograficzna prowadzi przede wszystkim działalność edukacyjną oraz wspólnototwórczą i formacyjną. Do istotnych elementów aktywności Szkoły należy działalność wydawnicza: SSI publikuje książki, artykuły, materiały naukowe i popularyzatorskie, badania związane teologią ikony, jej technologią i estetyką. Ponadto opracowuje wzorniki (podlinniki) ikon współczesnych świętych. We współpracy z Wydziałem Teologicznym Uniwersytetu Opolskiego Śląska Szkoła Ikonograficzna wydała m. in. „Rytuał ikonopisarski” będący zbiorem modlitw ikonopisarzy podczas tworzenie ikony, zorganizowała wiele wystaw, uniwersyteckich studiów podyplomowych oraz kursów. Szkoła utworzyła Radę Naukową Wydawnictwa skupiającą wybitnych naukowców, którzy czuwają nad poprawnością i wysokim poziomem jej działalności oraz wspierają ją swym autorytetem.
Szkoła kształci ikonografów oraz tworzy wspólnotę ikonografów i teologów ikony, skupiając twórców sztuki sakralnej głównie ze Śląska (metropolia katowicka), ale nie tylko. Prowadzi w Internecie swoją stronę (ssi.edu.pl), gdzie zamieszcza oficjalne informacje, a także prowadzi zamkniętą listę dyskusyjną dla ikonografów, w której ikonografowie z różnych stron świata prowadzą wymianę myśli na tematy związane z duchowością ikonografów, technikami ikonopisarskimi i bieżącymi wydarzeniami.
Szkoła, gromadząc ekspertów z dziedziny ikonografii, wykonuje ekspertyzy do muzeów, posiadających w swoich zbiorach ikony, datuje i opisuje od strony technicznej i teologicznej dzieła muzealne. SSI organizuje także liczne wystawy i prelekcje poświęcone ikonie, a także wakacyjne plenery dla swoich członków.
Szkoła kształci uczniów posługiwania się tradycyjnymi, naturalnymi technikami malarstwa tablicowego, takimi, jakie stosowano w średniowieczu, używając m.in. naturalnych pigmentów, malując za pomocą wina mszalnego, żółtek kurzych jaj, itp. Przy każdej czynności ikonopisarskiej uczniowie odmawiają odpowiednie modlitwy. Duży nacisk szkoła kładzie na formację teologiczną i duchową ikonografów, nie dopuszczając do tworzenia ikon ludzi nie związanych z Kościołem. Cechą charakterystyczną Szkoły jest także wspólnotowe tworzenie ikon: poszczególne ikony są tworzone przez kilku ikonografów, a nie przez jednego. Jest to istotnym elementem formacji, aby wiara wyrażana poprzez sztukę liturgiczną była wiarą wspólnotową a nie jedynie ekspresją indywidualnych upodobań.
Struktura
Szkoła utrzymała i rozwinęła styl, nazewnictwo, urzędy odwołujące się do średniowiecznych tradycji uniwersyteckich i monastycznych. Prowadzi Księgi Studentów, wydaje swoje świadectwa, posługuje się pieczęciami poszczególnych Wydziałów, przeprowadza egzaminy i nadzoruje prace w zakresie teologii ikony oraz ikonograficzne. Poszczególne Wydziały posiadają swoje unikalne nazwy, a na ich czele stoją Dziekani, wspomagani przez Prodziekanów, Wykładowców oraz Prokuratorów odpowiedzialnych za materialne funkcjonowanie Wydziałów. Rektor i Prorektor koordynują działania wszystkich Wydziałów i dbają o jedność całej wspólnoty ikonografów.
Wystawa „Ikona i nadzieja” w Muzeum Diecezjalnym w Opolu prezentuje 108 dzieł Ikonografów, powstałych na różnym etapie trwania SSI. Z okazji 25-lecia SSI (2025/2026) organizowanych jest szereg wystaw, wykładów, warsztatów, prelekcji, a wystawa w Opolu gromadzi przekrojowe prace z różnych Wydziałów całego Śląska na różnym poziomie, ukazując rozwój techniczny, teologiczny, artystyczny charakterystyczny dla szkolnej edukacji, gdzie swoje miejsce znajdują zarówno prace „uczniowskie”, jak i dzieła wybitne dojrzałych twórców.
Kurator wystawy:
Ks. dr hab. Dariusz Klejnowski-Różycki, prof. UO
Prace prezentowane na wystawie:
- Henryk Metz, Trójca Święta – arabska ikona kaligraficzna, 2025, Gliwice
- Zuzanna Karwot-Kusai, Matka Boska Opolska, 2025, Marklowice
- Zuzanna Karwot-Kusai, Chrystus Pantokrator z czerwoną księgą, 2021, Wodzisław Śląski – Marklowice
- Bogna Adamczyk, Św. Jan Chrzciciel, b.d., Nowica
- Janina Halama, Zwiastowanie, 2025, Tychy
- Jolanta Świątkiewicz, Pantokrator na czerwonym tle, b.d., Gliwice
- Zuzanna Karwot-Kusai, Koronacja Maryi wg włoskich wzorów z XV w., 2025, Marklowice
- Małgorzata Duda, Prorok Eliasz, 2020, Kluczbork
- Ewa Taczanowska-Nowak, Kana – cdn, 2025, Gliwice
- Henryka Nowak, Mandylion, 2018, Bytom
- Anna Grabowska, Spotkanie Starego i Nowego Testamentu – Prorok Symeon, 2024, Chorzów
- Roman Prowda, Pantokrator wg fresku Wozniecowa, b.d., Zabrze
- Roman Prowda, Matlaka Boska Częstochowska, b.d., Zabrze
- Natalia Binda-Kiszczak, Mirka Wybraniec, Adrian Kiszczak, Św. Klara, 2023, Tychy
- Natalia Binda-Kiszczak, Mirka Wybraniec, Adrian Kiszczak, Św. Franciszek, 2023, Tychy
- Wioletta Pipczyńska, Archanioł Gabriel wg Kontoglou, 2025, Zabrze
- Arkadiusz Adamczyk, Eleusa, b.d., Rydułtowy – Pszów
- Sonia Zielińska, Archanioł Gabriel, 2025, Zabrze
- Mirela Brosz, Archanioł Gabriel, 2025, Zabrze
- Natalia Binda-Kiszczak, Mirka Wybraniec, Adrian Kiszczak, Św. Monika, 2023, Tychy
- Dariusz Klejnowski-Różycki, Bogarodzica Znamienie, 2010, Zabrze
- Dariusz Klejnowski-Różycki, Święta Anna, 2017, Zabrze
- Dariusz Klejnowski-Różycki, Święta Monika, 2017, Zabrze – Bytom
- Janina Różycka-Klejnowska, Dariusz Klejnowski-Różycki, Święta Natalia Nikomedyjska Męczennica, 2009, Zabrze
- Janina Różycka-Klejnowska, Dariusz Klejnowski-Różycki, Święty Apostoł Szymon Gorliwy Kananejczyk, 2009, Zabrze
- Dariusz Klejnowski-Różycki, Święty Mnich Artur Męczennik z Opactwa z Glastonbury, 2013, Zabrze
- Dariusz Klejnowski-Różycki, Święta Julia z Kartaginy i Korsyki, 2010, Zabrze
- Iwona Rajwa, Alicja Janecka, Mariusz Wójciński, Ofiarowanie, 2024, Wodzisław Śląski
- Wioletta Siedlaczek, Urszula Gajoch, Urszula Oleś, Zwiastowanie, 2024, Wodzisław Śląski
- Barbara Widła, Zuzanna Kosko, s. Łucja Drozd, Anastasis, 2024, Wodzisław Śląski
- Zuzanna Karwot-Kusai, Justyna Mruk, Bożena Mrozek, Chrzest, 2024, Wodzisław Śląski
- Katarzyna Klimek, Barbara Gieras, Zuzanna Pytlik, Podwyższenie Krzyża, 2024, Wodzisław Śląski
- Joanna Ogrocka, Krystyna Wojciechowska, Marianna Rachwał, Wjazd do Jerozolimy, 2024, Wodzisław Śląski
- Adrian Kiszczak, Prorok Eliasz, 2023, Strzelce Opolskie – Tychy
- Jolanta Świątkiewicz, Archanioł Michał, b. d., Gliwice
- Anna Grabowska, Trójca Święta, 2024, Chorzów
- Natalia Binda-Kiszczak, Adrian Kiszczak, Prorok Jonasz, 2024, Strzelce Opolskie – Tychy
- Adrian Kiszczak, Prorok Mojżesz, 2025, Tychy – Strzelce Opolskie
- Bogna i Arkadiusz Adamczyk, Przemienienie Pańskie, b. d., Głębinów – Pszów
- Jolanta Świątkiewicz, Święta Nino, 2021, Gliwice
- Jolanta Świątkiewicz, Święty Julian, 2019, Gliwice
- Natalia Binda-Kiszczak, Mirka Wybraniec, Adrian Kiszczak, Advocata Nostra, 2024, Tychy
- O. Tomasz Gajewski OCD, Umocnienie Tomasza, 2025, Strzelce Opolskie – Katowice
- Jolanta Świątkiewicz, Matka Boska Nieupijający Kielich, b. d., Opole – Gliwice
- Aleksandra Sękowska, Ewa Mokrosz, Archanioł Michał, 2023, Zabrze
- Marek Wenklar, Archanioł Michał wg Rublowa, 2023, Gliwice
- Marek Wenklar, Matka Boża Znak z klejmami: dzieje zbawienia, 2021, Gliwice
- Natalia Binda-Kiszczak, Adrian Kiszczak, Ewangelista Św. Łukasz, 2018, Tychy
- Natalia Binda-Kiszczak, Adrian Kiszczak, Ewangelista Św. Marek, 2018, Tychy
- Natalia Binda-Kiszczak, Adrian Kiszczak, Ewangelista Św. Jan, 2018, Tychy
- Natalia Binda-Kiszczak, Adrian Kiszczak, Ewangelista Św. Mateusz, 2018, Tychy
- Henryk i Zofia Metz, Przemienienie Pańskie, 2019, Gliwice
- Henryka Nowak, Chrystus i Maryja Oblubienica Boga, b. d., Bytom
- Adam Kałuża, Przemienienie, 2024, Wodzisław Śląski
- Praca zbiorowa, Magnificat, 2015, Tarnowskie Góry
- Praca zbiorowa, Ikona Nadziei, 2025, Tarnowskie Góry
- Monika Jerominek, Święta Faustyna Kowalska, b. d., Bytom
- Monika Jerominek, Obleczona w słonce Matka Boska i krwawy księżyc, b. d., Bytom
- Monika Jerominek, Chrystus w majestacie, b. d., Bytom
- Monika Jerominek, Święta Teresa od Dzieciątka Jezus i Przenajświętszego Oblicza, b. d., Bytom
- Monika Jerominek, Wszechwidzące Oko Boże, b. d., Bytom
- Monika Jerominek, Święta Teresa Benedykta od Krzyża (Edyta Stein), b. d., Bytom
- Izabela Studnik, Św. Jan Chrzciciel, fragment wizerunku z cerkwii Protaton na św. górze Atos, 2024, Zabrze
- Sabina Ordoń-Giera, Pantokrator, 2025, Masłońskie
- Beata Byczewska, Chrystus Pantokrator według Andrieja Rublowa, 2025, Masłońkie
- Izabela Studnik, Chrystus Pantokrator, popiersie z cerkwii Protaton ze św. góry Atos, 2025, Zabrze
- Mirosława Wolnik, Chrystus Pantokrator fragment wizerunku z cerkwii Protaton na św. górze Atos, 2025, Zabrze
- Sonia Zielińska, Chrystus, fragment przedstawienia z cerkwii Protaton ze św. góry Atos, 2025, Zabrze
- Henryka Nowak, Tryptyk (Chrystus Pantokrator, Maryja i św. Jan Chrzciciel), b. d., Bytom
- Lidio Ropiejko, Matka Boża Znak, 2022, Tychy
- Ewa Krzemienowska, Święty Krzyż, 2022, Kup
- Sabina Ordoń-Giera, Św. Rita, 2025, Budy Głogowskie
- Beata Byczewska, Ikona święty Franciszek na podstawie ikony Doroty Żak, 2025, Zabrze
- Barbara Widła, Archanioł Michał, b. d., Wodzisław Śląski
- S. Łucja Drozd, Umilienie (Eleusa), 2025, Rydułtowy
- Barbara Widła, MB Eleusa, b. d., Wodzisław Śląski
- Mirosława Wolnik, Jan Chrzciciel, 2025, Zabrze
- Beata Byczewska, Ikona archanioł Rafał według Andrieja Rublowa, 2025, Gliwice
- Anna Grabowska, Anioł Stróż, b. d., Chorzów
- Małgorzata Tomaszewska, Św. Jerzy, 2025, Tychy
- Anna Grabowska, Łzy Świętego Piotra, 2023, Chorzów
- Rozwita Jaron, Archanioł Michał, 2022, Kluczbork
- Rozwita Jaron, Mandylion, 2020, Kluczbork
- Natalia Binda-Kiszczak, Mirka Wybraniec, Adrian Kiszczak, Chrystus Pantokrator, 2019, Tychy
- Henryk i Zofia Metz, Niewiasta i Smok (Ap 12,1-4, cykl „Ikony Nadziei”), 2025, Gliwice
- Anna Posłuszny, Matka Boska Częstochowska, 2025, Gliwice
- Małgorzata Duda, Archanioł Michał, 2019, Kluczbork
- Adrian Kiszczak, Św. Augustyn, 2023, Tychy
- Barbara Łenczyk, Matka Boska Ostrobramska, 2025, Gliwice
- Roman Prowda, Św. Efrem Syryjczyk Harfa Ducha Świętego, 2025, Zabrze
- Lidia Ropiejko, Nie płacz Matko, 2025, Tychy
- Janina Halama, Chrystus na Mocach, 2024, Tychy
- Magdalena Olbryt, Anioł Stróż, 2023, Gliwice
- Mirka Wybraniec, Archanioł Michał, 2020, Tychy
- Mirela Brosz, Archanioł Gabriel, 2025, Zabrze
- Renata Waloszek, Ukrzyżowanie wzór z XII w., 2024, Zabrze
- Ludwik Rybicki, Katafiga, 2025, Zabrze
- Jolanta Świątkiewicz, Matka Boska Fatimska, b. d., Gliwice
- Małgorzata Jurkiewicz, Św. Spirydion, 2018, Zabrze
- Ludwik Rybicki, Ukrzyżowanie, 2024, Zabrze
- Joanna Witkowska, Niewyczerpany Kielich, 2022, Chorzów
- Lidia Ropiejko, Anastasis, 2025, Tychy
- Anna Posłuszny, Przemienienie Pańskie, 2023, Gliwice
- Henryk Metz, Wniebowstąpienie (ikona syryjska), 2023, Gliwice
- Wioletta Siedlaczek, Przemienienie Pańskie, 2023, Wodzisław Śląski
- Marek Wenklar, Przemienienie na górze Tabor wg ikony XVII w., 2023, Gliwice
- Sabina Ordoń-Giera, Mandylion, 2024, Zabrze
- Ewelina Burek-Kostka, Święty Jerzy, 2017, haft szklanymi koralikami o średnicy 2 mm oraz nićmi jedwabnymi i metalizowanymi na lnianej kanwie, oprawiony w ramkę ze szkłem, Racibórz
- Anna Bartosiewicz, Karolina Kropornicka, ks. Bogdan Benedik, Irena i Jan Szal, Jolanta Świątkiewicz, Ikona Krzyża, Gliwice, 2025
Monika Jerominek, Wszechwidzące Oko Boże, Bytom