Misja
Placówka ma na celu ukazywanie szerokiego spektrum historii Śląska Opolskiego, w szczególności kultury plastycznej tworzonej w przeszłości oraz obecnie. Muzeum zmierza do kształtowania właściwego rozumienia i szacunku do sztuki sakralnej i religijnej naszego regionu. Głównym zadaniem muzeum jest gromadzenie powstałych przed wiekami na terenie Opolszczyzny obiektów sakralnych, ich ochrona, konserwacja oraz eksponowanie. Nadto działalność naszej placówki nie tylko ukazuje bogactwo przeszłości, ale i stan posiadania kultury plastycznej tworzonej obecnie, dlatego też w swoją misję ma wpisaną promocję sztuki współczesnej jako istotnego elementu życia kulturalnego i społecznego. Upowszechnianie sztuki współczesnej, zwłaszcza religijnej, a tym samym ułatwianie odbiorcom z różnych środowisk i grup kontaktu z nią, stanowi jedno z najważniejszych zadań wpisanych w społeczną misję placówki.
Muzeum organizuje wystawy czasowe. W Jego ponad trzydziestopięcioletnim istnieniu pokazywane były dzieła wybitnych polskich i zagranicznych artystów. Muzeum, mając na względzie integralność kultury artystycznej, troszczy się także o rozwój kultury muzycznej poprzez organizowanie kameralnych koncertów muzyki. W salach muzeum odbywają się także wieczory poetyckie i przedstawienia teatralne.
Kolekcja
W dwóch salach eksponowane są najciekawsze pod względem artystycznym i historycznym dzieła sztuki sakralnej. Ekspozycja uwzględnia rzeźbę, malarstwo, rzemiosło artystyczne oraz historyczne księgi – rękopisy i starodruki.
Do najcenniejszych zabytków należą gotyckie figury: Madonna z Dzieciątkiem z praskiej szkoły Parlerów, Krucyfiks z kręgu Tilmana Riemeschneidera, Pieta z warsztatu mistrza Wita Stwosza, florenckie renesansowe tondo Madonna z Dzieciątkiem i Św. Janem Chrzcicielem oraz Adoracja Dzieciątka ze szkoły Fra Angelico. Eksponowane naczynia liturgiczne wykonane zostały w śląskich warsztatach złotniczych. Na szczególną uwagę zasługują barokowe kielichy, monstrancje i relikwiarze wykonane przez złotników nyskich.
Historia
Idea powstania Muzeum Diecezjalnego ma swój początek w 1978 roku. Wtedy też – dzięki inicjatywie biskupa Alfonsa Nossola – rozpoczęły się starania o wzniesienie gmachu oraz organizację placówki. Zaprojektowanie budynku powierzono opolskiemu architektowi mgr. inż. Zdzisławowi Budzińskiemu. Muzeum Diecezjalne w Opolu erygowano 31 sierpnia 1984 roku; tego samego dnia jego organizację – a więc wybór, konserwację i ekspozycję dzieł sztuki – powierzono historykowi sztuki, ks. Piotrowi Pawłowi Maniurce, który mianowany został pierwszym dyrektorem muzeum (funkcję tę pełnił nieprzerwanie do października 2022 roku). Uroczyste otwarcie miało miejsce 21 listopada 1987 roku i od tego dnia placówka stała się ważnym ośrodkiem kultury w mieście i rozpoczęła działalność mającą na celu ukazanie przeszłości ziemi opolskiej, a także popularyzację kultury plastycznej tworzonej obecnie. Warto dodać, że Muzeum Diecezjalne w Opolu w dniu otwarcia było pierwszym wybudowanym od podstaw muzeum w Polsce po zakończeniu II Wojny Światowej, a modernistyczny bydynek w 1987 roku wyróżniony został tytułem „Mister Architektury”.
Muzeum mieści się w pięknym i funkcjonalnym budynku. Jest chętnie odwiedzane przez Opolan i ludzi spoza naszego terenu. W księdze pamiątkowej znajdują się wpisy znamienitych osób świeckich i duchownych, przedstawicieli hierarchii Kościoła i Władz Państwowych. Zadaniem muzeum jest gromadzenie powstałych przed wiekami na terenie Opolszczyzny obiektów sakralnych, ich ochrona, konserwacja i eksponowanie. W dwóch salach eksponowane są najciekawsze pod względem artystycznym i historycznym dzieła sztuki sakralnej. Ekspozycja uwzględnia szaty, księgi, mszały, paramenta; ukazuje dzieła w trakcie prac konserwatorskich. Dzięki temu zwiedzający mają możliwość zapoznania się ze skomplikowanym procesem przywracania dziełom sztuki pierwotnego wyglądu i blasku.
Poprzez wieloraką działalność Muzeum zmierza do kształtowania właściwego rozumienia i szacunku do sakralnego dziedzictwa kultury ojców, a także do integrowania. Istnienie Muzeum wzbogaca rodzime wartości kulturowe o współczesne dzieła ducha i wytwory kultury narodowej, przeniesione z dawnych terenów archidiecezji lwowskiej, wileńskiej, diecezji łuckiej oraz części dawnego terytorium diecezji ołomunieckiej. Działalność Muzeum nie tylko ukazuje bogactwo przeszłości, ale i stan posiadania kultury plastycznej tworzonej współcześnie. Muzeum Diecezjalne stało się w Opolu ośrodkiem kultury chrześcijańskiej. Otworzyło swoje podwoje nowoczesnej sztuce sakralnej, aby pokazywać przemyślane i zaproponowane przez współczesnych artystów wydarzenia z historii zbawienia. W swojej działalności promuje współczesną sztukę sakralną poprzez organizowanie zmiennych wystaw artystów rodzimych i zagranicznych.
Wystawy czasowe w latach 1987-2022
1987
XI – XII TYŚ NASZĄ MATKĄ, wystawa inaugurująca działalność Muzeum Diecezjalnego
1988
II – III PRZEMIJANIE, malarstwo Stanisława Rodzińskiego
IV – V SACRUM 1988, wystawa prac plastyków środowiska opolskiego
VI – VIII ICONY, Pantopulos Sotyrys i Jani Konstantynowski Puntos z Grecji
X – XII X LAT PONTYFIKATU JANA PAWŁA II
XII BOŻE NARODZENIE W OCZACH DZIECKA
1989
I – III ILUSTRACJE KSIĘGI HIOBA I APOKALIPSY Jana Lebesteina
IV – VII DROGA DO EMAUS Paula Corazollego z Berlina
VII – VIII PANNA MARIA, fotografie Józefa Jaworskiego z Teksasu
X – XI CMENTARZ ŁYCZAKOWSKI WE LWOWIE, fotografie Marka Maruszaka z Opola
1990
III – IV GINĄCY ŚWIAT CMENTARZY, fotografie Macieja Maciucha z Opola
IV – VI SACRUM 90, wystawa prac plastyków środowiska opolskiego
X – XI APOKALIPSA Ernesta Arnolda Bauera z Wiednia
1991
I TAK DLA ŻYCIA, malarstwo i rzeźba Enzo Albertona z Bassano dell Grappa
V – VII HARMONIA ŚWIATA, malarstwo Rudolfa Halaczynskiego z Kolonii
XI – XII BÓG, NATURA, DZIEŁO CZŁOWIEKA, malarstwo Franciszka Turka z Krakowa
1992
I SZOPKI LUDOWE
II HISTORIA MOJEJ RODZINY
III – IV SACRUM, malarstwo Ryszarda Karchuta
V – VII SACRUM 92, Międzynarodowe Biennale Sztuki Sakralnej
V KONRAD ADENAUER – pierwszy kanclerz Republiki Federalnej Niemiec 1949–1963
XI ŚWIĘTY BRAT ALBERT ADAM CHMIELOWSKI, malarstwo i rysunek Adama Chmielowskiego
1993
II – IV W STRONĘ ŚWIATŁA, wystawa Aleksandra Markowskiego
IV – V DE PROFUNDIS, malarstwo Tadeusza Boruty z Krakowa
VI – X ALOJZY WIERZGOŃ, 60 lat pracy artystycznej
XI – XII ZAPIS, malarstwo i rzeźba Jolanty i Stefana Dousów z Krakowa
1994
II – IV MISTERIUM MĘKI I ŚMIERCI PANA JEZUSA, 14 obrazów współczesnych artystów krakowskich
IV – VI PRZEDSTAWIENIA CHRYSTUSA ZMARTWYCHWSTAŁEGO w zbiorach Muzeum Diecezjalnego w Opolu
VI – VIII ŚLADY NIESKOŃCZONEGO, wystawa grafiki artystów lubelskich
XI – XII BYĆ PAPIEŻEM, wystawa z okazji 15-lecia pontyfikatu Jana Pawła II, fotografie Grzegorza Gałązki z Rzymu
1995
II – VII ŚWIATŁOŚĆ, malarstwo Aldony Mickiewicz z Krakowa
IX RZEŹBA W TRAKCIE KONSERWACJI, wybrane obiekty ze zbiorów własnych
X – XII ŚWIATŁOŚĆ ZIEMI, malarstwo Petera Sommera z Bielefeld
XI KRAJOWA WYSTAWA FILATELISTYCZNA – 700 lat Parafii św. Krzyża i 50 lat Diecezji Opolskiej
XII 700 LAT PARAFII ŚW. KRZYŻA, wystawa pokonkursowa prac uczniów
1996
I – II IMIĘ JEJ – MIŁOŚĆ, malarstwo Anny Jańskiej–Maciuch z Opola
III – V PRZEMIJANIE, rysunek i instalacje Marka Mikulskiego z Opola
VI – VII MIĘDZY PRAWDĄ A ZAMYŚLENIEM, malarstwo Łucji Bagińskiej z Opola
VI – VII RZEŹBA W TRAKCIE KONSERWACJI, wystawa wybranych obiektów ze zbiorów własnych
VIII – IX GRAFIKA I RYSUNEK, Mario Colonna i Stefano Ciapani z Bari
IX – X GÓRNOŚLĄSKI MALARZ I KONSERWATOR, prace Łukasza Mrzygłoda (1884 – 1953)
X – XI DIALOG, wystawa 14 bawarskich artystów plastyków
1997
III – V WYSTAWA PRAC ARTYSTÓW–PEDAGOGÓW Instytutu Sztuki Uniwersytetu Opolskiego
IV – VI DOTKNIĘCIE PROCHU ZIEMI, wystawa Witolda Urbanowicza z Paryża
V NASZA NADZIEJA. RATUJMY LICEUM PLASTYCZNE, wystawa prac uczniów PLSP
V TAJEMNICA MIEJSCA, dyplomowa fotograficzna wystawa Małgorzaty Grubizny z Opola
X – XII DOTKNIĘCIA, grafika Wiesława Przyłuskiego z Łodzi
XII INSPIRACJE TWÓRCZOŚCIĄ JANA CYBISA, wystawa pokonkursowa malarstwa uczniów
PLSP
1998
III – VI KOŚCIOŁY NA KRESACH DAWNEJ RZECZPOSPOLITEJ, fotografie Stanisława Wierzgonia
VI – X BIBLIA, grafiki, akwarele i rysunki Józefa Rozbroja
X – XII PRZEŻYJMY TO JESZCZE RAZ, wystawa z okazji 20-lecia pontyfikatu Jana Pawła II
1999
I ZIEMIA ŚWIĘTA, fotografie Jana Macieja Maciucha
II HISTORIA RODZINY VON MOLTKE
I – III KRYSTYNA, malarstwo Krystyny Wołowskiej z Opola
IV – VI ZAMYŚLENIA, malarstwo i fotografia Jana Macieja Maciucha
VI – VIII RZEŹBA W TRAKCIE KONSERWACJI, wybrane obiekty ze zbiorów własnych
IX – X OBSERWACJA ŻYCIA, wystawa prac Janosa Erosa z Budapesztu
XI – XII BIBLIA NA TKANINIE, gobeliny Jadwigi Anny Nykiel z Krakowa
2000
XII TWARZE, malarstwo Bertamaria Reetz z Kolonii
2001
III – V STWORZENIE, malarstwo i rzeźby Ludwiga Schmeissera z Heidelbergu
V DAR ŻYCIA, malarstwo Kazimierza Frączka
X Z DROGI, fotografie Leszka Mądzika z Lublina
2002
I DOKUMENT, wystawa Marka i Macieja Mikulskich z Opola
VI Z PODRÓŻY PALATYNA OTTHEINRICHA W 1536-1537, prezentacja wybranych obrazów miast śląskich
X – XII ZABYTKOWA GRAFIKA RELIGIJNA, ze zbiorów WBP w Opolu
XII JERZY WOLFF, rysunek i malarstwo ze zbiorów MN i MArch. w Warszawie
2003
I MALARSTWO, Bolesław Polnar
I – II 4×4, Pichurski, Pietrek, Posacki, Trzos”
II – IV POMIĘDZY NIEBEM A ZIEMIĄ, opolskie kapliczki w pracach uczniów Technikum Budowlanego ZSTiO im. K. Gzowskiego w Opolu
III – V RES SACRA – SZTUKA I CZAS, wybrane prace konserwatorskie Mgr Barbary Kalfas
V – X W DRODZE…- COLLAGE, dedykowane Ojcu Świętemu Janowi Pawłowi II
2004
V – VIII EXLIBRYSY JANA PAWŁA II, ze zbiorów Jana Tadeusza Czosnki
IX – X ROMA AETERNA EST, ze zbiorów WBP w Opolu
X – XI W KRĘGU KULTURY NIEMIECKIEJ, grafika ze zbiorów WBP w Opolu
2005
I – IV SYMBOLE Stefana Speila, grafika, rysunek
IV JAN PAWEŁ II – PIELGRZYM POKOJU, wystawa fotograficzna
IV SUPERNOWA STACJA 10 – OPOLE, malarstwo, grafika, rysunek. Międzynarodowy projekt zainicjowany przez grupę twórczą Donna Mobile ze Styrii
X WIELKIEMU RODAKOWI JANOWI PAWŁOWI II – Poczta Polska
X – XI OPOLANIE Z PAPIEŻEM, wystawa fotograficzna
XI – XII V DNI KULTURY AUSTRIACKIEJ W OPOLU – BIS, wystawa „Materiał & Kamień”
2006
I – III ŚWIATŁO – PRZESTRZENIE, wystawa Jana Berdaka z Opola
III – IV CHIŃSKIE OBLICZA JEZUSA
IV Z PODRÓŻY PALATYNA OTTHEINRICHA W 1536-1537, wystawa grafiki widoków miast śląskich
IX – X POLACY A NIEMCY. MIEDZY OBCOŚCIĄ A BLISKOŚCIĄ
2007
I-II KOŚCIOŁY DREWNIANE, fotografie Tadeusza Parcela
III Damian Pietrek, rysunek i malarstwo
IV Wystawa malarstwa i akwareli Edith Temmel z Grazu, w ramach Dni Kultury Austriackiej w Opolu
2008
I-II WYSTAWA GRAFIKI s. Natanaeli Błażejczyk
IV PEJZAŻ NAZNACZONY CHARYZMATEM, fotografie Krystiana Wilka
V WYSTAWA MALARSTWA Gisberta Rzeźniczka
X WYSTAWA MALARSTWA w ramach Dni Kultury Austriackiej w Opolu
XI-XII POD OKIEM MISTRZA, wystawa prac studenckich w 50-lecie pracy dydaktycznej prof. Józefa Nykiela
2010
III – V CZŁOWIEK WOBEC WSPÓŁCZESNYCH ZAŁOŻEŃ URBANISTYCZNYCH, prace Tomasza Pietrka i Magdaleny Promny
VI – VII DYPLOM 2010, wystawa absolwentów Instytutu Sztuki UO
XI-XII OPOLSKIE KOŚCIOŁY DREWNIANE, fotografie Piotra Pawła Maniurki, wystawa w ramach Dni Kultury Niemieckiej
2011
II WYSTAWA MALARSTWA Hannelore Wolf
III – V TAJEMNICE RÓŻAŃCA, prace Agaty Padoł-Ciechanowskiej
VII DYPLOM 2011, wystawa absolwentów Instytutu Sztuki UO
X PERŁY DREWNIANE NA OPOLSZCZYŹNIE, fotografie Piotra Pawła Maniurki
XI HERBARIUM, fotografie Leszka Mądzika, wystawa organizowana we współpracy z Teatrem Lalki i Aktora w Opolu
XII MOJA DROGA DO SZKOŁY, malarstwo i rysunek Damiana Pietrka
2012
X NIEMIECKA ODPOWIEDŹ NA PICASSA, malarstwo Alberta Recka, wystawa w ramach Dni Kultury Niemieckiej
XI Z DZIEDZICTWA WIARY, grafika ze zbiorów WBP w Opolu, wystawa z okazji 25-lecia Muzeum Diecezjalnego w Opolu
2013
I – II ŚLĄSKI TIEPOLO, Szlak malarstwa barokowego im. Franza Antona Sebastianiego na Śląsku
IV W PRZESTRZENI WIARY, fotografie uczniów PLSP w Opolu
2014
III – V ŚLĄSCY TEKSAŃCZYCY – WCZORAJ I DZIŚ, wystawa o emigracji ze Śląska do Teksasu w XIX w.
2009
II RECITAL I WYSTAWA poświęcona twórczości Tadeusza Pabisiaka
II-IV WYSTAWA GRAFIKI Adama Pociechy
III BO ŻYCIE JEST PIĘKNE, fotograficzna wystawa dzieci
XI FESTIWAL LALEK, wystawa prac studentów ASP we Wrocławiu
2016
X – XI ŚLĄSK PERŁY SZTUKI GOTYKU, wystawa w jubileusz 1050-lecia chrześcijaństwa na ziemiach polskich
2017
V MADONNY POLSKIE, wystawa prac Franciszka Kafla
X WODA NA PUSTYNI. Obrazy do Starego Testamentu, wystawa prac Kathrin Kiss-Elder w ramach Dni Kultury Niemieckiej na Śląsku Opolskim
2018
I – II ARCHITEKTURA SAKRALNA, rysunki Adama Hamady
XI – XII TUTAJ ZAWSZE BYLIŚMY WOLNI, wystawa z okazji 40-lecia pontyfikatu Jana Pawła II
2019
III – IV EPIFANIA, wystawa prac Zdzisławy Ludwiniak i s. Natanaeli Błażejczyk
VII – X DWIE DROGI WSPÓLNA PASJA, malarstwo Anety Jaźwińskiej i Grzegorza Kalinowskiego
X-XII CREDO, malarstwo Marty Makarczuk
W latach 2020-2022 ze względu na pandemię oraz kompleksowy remont muzeum, wystawy czasowe nie były organizowane.
Rada programowa
- ks. Wojciech Lippa – przewodniczący Rady, dyrektor Muzeum Diecezjalnego w Opolu, historyk sztuki.
- ks. dr hab. Andrzej Draguła, prof. US – uprawia teologię pastoralną w perspektywie kulturowej, zajmuje się związkami między teologią a kulturą oraz werbalną i ikoniczną komunikacją religijną. Jego zainteresowania rozciągają się od historii kaznodziejstwa, poprzez zagadnienia teologii obrazu w kontekście przemian technologicznych i kulturowych, po badania nad językiem religijnym, liturgią jako rytuałem oraz sposobami obecności religii w przestrzeni publicznej.
- ks. dr hab. Dariusz Klejnowski-Różycki, prof. UO – uprawia teologię dogmatyczną, sinolog, ikonograf. Założyciel Śląskiej Szkoły Ikonograficznej. Dyrektor Instytutu Badań nad Teologią i Duchowością Dalekiego Wschodu. Autor licznych artykułów i książek poświęconych sztuce ikon oraz sztuce chrześcijańskiego Wschodu.
- dr Katarzyna Kostka-Ostapowicz – doktor nauk humanistycznych w dyscyplinie historia sztuki; wykładowca akademicki; absolwentka Uniwersytetu Wrocławskiego; pracownik Instytutu Architektury Akademii Nauk Stosowanych w Raciborzu; uczestnik krajowych i zagranicznych konferencji naukowych; członek Stowarzyszenia Historyków Sztuki; autorka publikacji naukowych, popularyzatorskich oraz szkiców z historii sztuki.
- ks. dr Leszek Makówka – ukończył studia specjalistyczne z zakresu historii sztuki w Instytucie Historii Sztuki KUL im. Jana Pawła II w Lublinie. Doświadczony kurator wystaw sztuki sakralnej, w latach 2012-2019 był dyrektorem Muzeum Archidiecezjalnego w Katowicach. Jego zainteresowania badawcze koncentrują się na współczesnej sztuce sakralnej. Prowadził badania nad współczesną sztuką sakralną i religijną, stale współpracując z KUL, UKSW w Warszawie i Centrum Dokumentacji Współczesnej Sztuki Sakralnej Uniwersytetu Rzeszowskiego. Jest członkiem Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków oraz Stowarzyszenia Muzeów i Skarbców Kościelnych. Od 2019 roku jest proboszczem w Rudzie Śląskiej-Kłodnicy.
- dr Karolina Zychowicz – ukończyła studia specjalistyczne z historii sztuki w Instytucie Historii Sztuki KUL im. Jana Pawła II w Lublinie, gdzie w roku 2013 obroniła pracę doktorską. W latach 2012-2023 pracownik działu dokumentacji Zachęty – Narodowej Galerii Sztuki. Od 2022 roku wykładowca historii sztuki w Instytucie Nauk Wizualnych Uniwersytetu Zielonogórskiego. Od 2023 roku wykładowca w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego. Autorka licznych publikacji z zakresu polskiej sztuki współczesnej.